Enige tijd geleden schreef ik over het gebruik van de puntkomma, de komma en de punt. In die blogtekst heb ik ook terloops een voorbeeld van foutief gebruik van de dubbele punt ter sprake gebracht. Daarop wil ik hier wat dieper ingaan.
Want ik merk dat het gebruik van de dubbele punt door veel mensen als lastig ervaren wordt. Zij wordt vaak verward met de puntkomma en dat is wel begrijpelijk omdat deze leestekens uiterlijke overeenkomst vertonen, maar niet terecht. Zoals uitgelegd in de blogtekst over de puntkomma gebruik je deze om een bepaalde mate van afhankelijkheid tussen twee zinsdelen aan te geven. Deze afhankelijkheid is minder sterk dan wanneer je een komma zou gebruiken, maar sterker dan wanneer je een punt tussen beide zinsdelen zou plaatsen.
Functies dubbele punt
De dubbele punt, ook wel aaneengeschreven als ‘dubbelepunt’, heeft een hele andere functie. Of eigenlijk functies: ze wordt gebruikt bij de aankondiging of verduidelijking van een idee en bij de weergave van een definitie, een opsomming of een citaat. Ga maar eens terug naar de tweede zin van deze alinea. Dat is dus een voorbeeld van het gebruik van een dubbele punt bij een opsomming. Voorbeelden van de andere functies zijn:
- Daarmee bedoel ik het volgende: … (verduidelijking idee)
- Punt: leesteken dat een zin afsluit. (weergave definitie)
- Hij zei: “Ik maak daar geen punt van.” (citaat)
Wel of geen hoofdletter na dubbele punt?
Dat is afhankelijk van de manier waarop de tekst gepresenteerd wordt. Als de dubbele punt binnen één zin wordt gebruikt, volgt er doorgaans geen hoofdletter. De reden hiervoor is dat de zin nog niet is afgelopen. Een voorbeeld hiervan is de volgende opsomming:
- Voor het maken van een lekkere pastasaus heb je het volgende nodig: gezeefde tomaten, verse tomaten, knoflook, gehakt, een winterpeen, een ui, peper en zout.
In een aantal gevallen komt er wel een hoofdletter na de dubbele punt[1]:
- Wanneer het woord dat erop volgt van zichzelf al een hoofdletter heeft, bijvoorbeeld als het een naam of landnaam betreft.
- Wanneer er een voorbeeld van één of opsomming van meerdere volledige zinnen in de vorm van een lijst volgt (voorafgegaan door bullets, zoals in deze lijst).
- Wanneer er een citaat volgt.
- Na een losse aanduiding als Let op, Tip, Advies of Opmerking.
Hopelijk hebben jullie iets aan deze verduidelijking omtrent het gebruik van de dubbele punt.
[1] Bron: https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/hoofdletter-na-dubbele-punt