Niets zo veranderlijk als de mens? Nou, wat dacht je van taal? Waarschijnlijk omdat mens en taal onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Taal is een natuurlijk fenomeen.
Dat laatste geldt trouwens ook voor verandering. Taal leeft en om die reden spreken we van levende talen. Maar wist je dat er ook dode talen zijn? Want ja, door taalverandering kan het komen dat een taal als het ware uitsterft. Niemand gebruikt hem dan nog als voertaal. Dat betekent overigens niet dat zo’n dode taal per definitie geen functie meer heeft. Neem nou Latijn: het kunnen vertalen van Latijnse teksten is de belangrijkste reden dat scholieren op gymnasia deze taal leren. Bovendien is begrip van Latijn ook zeker zinvol voor de beheersing van moderne talen als Frans, Spaans, Italiaans en Portugees, gezien het feit dat deze zich uit het Latijn ontwikkeld hebben.
Veranderende taalbehoeften
Maar waarom veranderen talen eigenlijk? Het lijkt erop dat het hem vooral zit in veranderende taalbehoeften. Hiervoor zijn allerlei oorzaken aan te wijzen. De invloed van andere talen bijvoorbeeld, waar mijn tekst Leenwoorden over gaat. Mensen nemen woorden uit andere talen over, omdat er in hun eigen taal nog geen woord bestaat voor het te benoemen object. Soms worden woorden vertaald naar de eigen taal, maar vaak ook niet, simpelweg omdat dat gemakkelijker is of omdat het woord in de oorspronkelijke taal nu eenmaal lekker bekt.
Globalisering
In het verlengde van het overnemen van woorden uit een andere taal, haal ik de globalisering aan. Ook die is naar mijn idee van grote invloed op de taalbehoeften van mensen. Een samenleving kan niet bestaan zonder mensen en gezien het feit dat grenzen vervagen vanwege het (communicatieve) bereik dat we tegenwoordig hebben, raken samenlevingen ook steeds meer met elkaar vermengd. De behoefte aan een gemeenschappelijke taal (Engels, Spaans en wellicht Chinees in de toekomst?) is groot en het lijkt me dat dit alleen maar zal toenemen.
Technologische ontwikkelingen
In een eerdere blogtekst heb ik het al gehad over chattaal. Ook al kan chattaal zich qua complexiteit niet meten met bijvoorbeeld ‘het Nederlands’ of ‘het Engels’, ze voldoet wel aan een definitie die taalautoriteit Van Dale voor ‘taal’ geeft: “middel om gedachten en gevoelens kenbaar te maken”. De technologische ontwikkelingen van de laatste pak ‘m beet 60 jaar, zijn dus zeker van invloed geweest op taal en taalbehoeften. Ook dit zal naar verwachting niet stoppen.
Universeel
Met het oog op deze verklaringen is het eigenlijk niet zo vreemd dat taal verandert, vind ik. Dit maakt dat ik weleens fantaseer over een verre toekomst waarin slechts één of enkele talen het huidige taalaanbod overleefd hebben. Een universele taal dus, zodat iedereen ter wereld met elkaar kan communiceren. Praktisch? (On)wenselijk? Utopie? Hoe dan ook: het is maar een fantasie.